EA đã bị game thủ tẩy chay như thế nào? - Hồi 1: Đâm sau lưng

Electronic Arts (EA) - một đế chế làng game với 33 năm chinh chiến, là cái tên đứng sau vô số sản phẩm đỉnh cao và cột mốc đáng tự hào mà thế giới ảo từng có. Những The Sims, FIFA, Battlefield, Medal of Honor, Crysis, Need for Speed, Command & Conquer và rất, rất nhiều những cái tên đình đám khác, tất cả đều song hành với hai chữ cái quyền lực hàng nhất.. "EA".

Nhưng dù có nắm trong tay gia tài khổng lồ, dù mang trên lưng một cơ ngơi, dù được coi là hình tượng đáng ngưỡng mộ vào những năm 80, cuối 90 và đầu 2000, EA ngày nay mang một hình ảnh hoàn toàn khác. Ông lớn này xếp sau lưng mình cả một hàng dài lý do khiến game thủ phải ghét cay ghét đắng, từ những lần biến các dòng game huyền thoại trong trái tim game thủ thành cỗ máy nghiến tiền, biến những studio phát triển vốn được lòng người chơi thành các con bò vắt sữa, tổ chức những sự kiện PR lợi dụng cả tôn giáo, giới tính và cả từ thiện, cho tới những lần hứa nữa, hứa mãi... mà làm ngược lại.

Nhìn qua những trang báo, những diễn đàn (của cả EA), bạn có thể thấy cơn thịnh nộ mà cộng đồng dồn nén bao năm với đủ những thể thức khác nhau, từ bảng xếp hạng, danh sách liệt kê tội lỗi... cho tới chiến dịch kêu gọi tẩy chay đông đảo quy mô. Đỉnh điểm hẳn sẽ là việc EA giành giải thưởng "Công ty tệ nhất" hai năm liên tiếp được người tiêu dùng bình chọn.
​

EA sau bị bêu riếu sau khi nhận giải thưởng mà không công ty nào muốn nhận.​

Với những thế hệ game thủ cuối 7X, 8X và đầu 9X, EA đã có một thời kỳ vàng son trong cả kinh doanh lẫn danh tiếng, nhưng nay sự thành công ấy chỉ còn lại phân nửa nơi những doanh thu báo cáo tài chính mỗi kỳ. Với những con người từng thấy một hình ảnh đẹp của EA, có lẽ đang tự hỏi chuyện gì đã xảy ra? Điều gì khiến hình tượng ấy thay đổi, hay nói theo một cách khác... là "Breaking Bad".. là nhúng chàm?

Nhà báo Colin Campbell từ Polygon với bài viết 11 Hồi mang tên "How EA lost its soul" - "EA đã đánh mất linh hồn mình như thế nào", hẳn sẽ có một câu trả lời thích đáng cho chúng ta, cho những con người từng yêu quý EA một thời. Khởi đầu bằng Hồi 1: "Đâm sau lưng", bài viết sẽ tiếp cận trực tiếp với cha đẻ, người đặt viên gạch đầu tiên, huyền thoại và tên tuổi thuộc hàng "Thánh của ngành công nghiệp game thế giới" - Ông Trip Hawkins, để đi tìm lời giải..
​

Trip Hawkins - Một trong những tượng đài của làng game thế giới.​

​

Hồi I - Đâm sau lưng​

Trip Hawkins đang ngồi trên một chiếc ghế bành da ngay giữa trung tâm của một văn phòng làm việc vắng bóng người dưới khu buôn bán San Mateo. Ông có vóc người gầy, mang mái tóc đen gọn ở cái tuổi 60. Ông mặc quần âu với chiếc áo sơ mi có vẻ đắt tiền. Tiếng ông lặng lẽ nhưng mang sự căng thẳng nặng nề về một công ty mà mình đã sáng lập hơn 30 năm về trước, hãng phát hành mà ông dựng xây thành một trong những tên tuổi thành công nhất trên thế giới, trước khi ông ra đi để bước trên con đường đầy mạo hiểm nhằm thay đổi làng game.

"Nhìn lại với sự nhận thức muộn màng.."..."Đáng ra tôi nên ở lại EA."

Trip Hawkins - một cựu nhân viên dưới quyền Steve Jobs tại Apple vào những năm 70 của thế kỷ trước, thành lập EA vào năm 1982. Dựa theo việc quan sát vị tiền bối trong những năm tháng đỉnh cao, Hawkins đã thuê một đội ngũ điều hành tài năng, có những quyết định kinh doanh mang tầm nhìn rộng lớn và xây dựng nên một công ty mà cho đến cuối thế kỷ, gặt hái doanh thu mỗi năm lên tới hàng triệu đô-la. Ông là một trong những vị giám đốc quyền lực nhất từng sải bước trên ngành công nghiệp game thế giới.

Ông cố gắng xây dựng nên một công ty phát hành game dựa trên niềm tin rằng tài năng sáng tạo phải đặt lên hàng đầu. Trong những năm đầu 90, ông thực hiện một cuộc soán ngôi ngọan mục, đảo ngược tình thế của hệ máy Sega Genesis nhằm chống lại hệ thống cam kết hà khắc của các công ty sản xuất Console, thứ giúp cho những gã khổng lồ Nhật Bản nắm thóp các nhà phát hành.
​

​

Hiểu rằng những công ty sản xuất sẽ sớm đáp trả, ông quyết định xây dựng cho mình một hệ máy riêng không chỉ mang kỳ vọng chiếm lấy niềm tin lớn từ những nhà làm game mà còn cho họ quyền tự do sáng tạo vô giới hạn. Chiếc máy 3DO chính là nỗ lực táo bạo giúp Console gần hơn với PC, nơi các nhà làm game và game thủ là những người giữ đền.. chứ không những công ty điện tử.

Để có thể toàn tâm toàn ý cho 3DO, Hawkins bước khỏi vị trí ông chủ EA, đưa giám đốc bộ phận bán hàng lên vị trí lãnh đạo tập đoàn trong khi vẫn giữ ghế chủ tịch hội đồng quản trị kiêm giám đốc công ty 3DO.

Nhưng mối quan hệ giữa 3DO và EA bắt đầu mang vị đắng. Sứ mệnh mang đầy nhiệt huyết của Hawkins trong việc chống lại những nhà sản xuất Console hóa ra lại không hợp ý với mục tiêu tài chính của ban lanh đạo EA, dựa trên niềm tin rằng Sony sẽ mang tới một cơ hội kinh doanh cực lớn với hệ máy PlayStation. Và khi Sony xâm nhập thị trường, EA quay lưng lại với người anh em 3DO và ném gần như mọi thứ vào "PS một".

Và Hawkins không bao giờ tha thứ cho EA.
​

​

"Tôi nhận ra rằng EA đang đâm sau lưng mình." - Ông nói. "Họ không hề muốn làm bất cứ tựa game độc quyền nào cho 3DO. Họ chuẩn bị dành hết cho PlayStation trong khi chúng tôi cần một tựa game tự cấp. Chúng tôi thật sự không còn lựa chọn."

Và 3DO buộc phải tự làm game cho mình. "Thái độ của EA gần như 'Các anh không thể làm thế' ". Theo Hawkins, EA tin rằng, nếu 3DO bắt đầu mô hình kinh doanh liên quan đến cả việc làm game và phần cứng, thì chính 3DO của ông nay sẽ trở thành đối thủ của EA. "Chúng tôi buộc phải làm thế. Và tôi được khuyến cáo về mặt pháp luật rằng mình không thể làm chủ tịch cả hai công ty."

3DO thất bại, bị giẫm đạp bởi những công ty sản xuất máy Console vốn mang lợi thế nhờ giảm thiểu chi phí sản xuất thông quá phí nhượng quyền từ game, giúp thiết bị đến với thị trường ở một mức giá thấp.

Bất chấp một con đường đi xuống dài lâu và đầy đau đớn của công ty 3DO, Hawkins sau những năm tháng ấy vẫn hoạt động trong ngành công nghiệp giải trí ảo. Ngày nay ông điều hành một dịch vụ đăng ký game với mục tiêu dạy cho những đứa trẻ về trí tuệ cảm xúc.

"Bên trong, tôi mang nhiều phần của một nhà phát triển... của một người thiên về nội dung. Tôi cũng liên quan đôi chút đến phần cứng sau này, nhưng thường tôi nhìn nó như là một con đường dẫn đến kết thúc."
​

Digital Chocolate - "Đứa con" thứ ba của Trip Hawkins.​

Ông có lẽ sẽ chẳng bao giờ đến được với tầm cao như EA của mình ngày nào, một EA mà trong những năm tháng ấy đã định hình ý nghĩa từ "phát hành game" ở Châu Âu và Mỹ, một EA sẵn sàng đứng lên thách thức những nhà sản xuất Console lớn mạnh, một EA mang tham vọng dựng xây thiên đường cho những nhà phát triển, một EA gửi tới cộng đồng những tựa game khơi gợi cảm xúc như các tác phẩm nghệ thuật đúng nghĩa.

Ngày nay EA được biết tới như một chiếc ô khổng lồ bao phủ vô vàn tựa game bom tấn được PR rầm rộ như FIFA, Battlefield hay Need for Speed. Ngày nay EA là một công ty mang danh tiếng trong việc làm và phát hành game nhờ tới những cuộc nghiên cứu thị trường và theo dõi thị hiếu khách hàng. Ngày nay EA chào sân những cái tên thuộc hàng "siêu phẩm" được báo giới tung hô.

Nhưng ngày nay EA cũng là một công ty vây quanh mình bởi vô vàn tranh cãi và scandal, một gã khổng lồ vô cảm chạy bên trong là chiếc máy vắt sữa liên tục kiếm tiền, tách biệt hoàn toàn bản thân mình khỏi sự quan tâm tới tiếng nói người chơi.
​

​

Hơn 30 năm sau ngày EA được thành lập, vô vàn giấc mơ mà Hawkins ấp ủ ngày nào nay đã thành trái chín khắp nơi trong ngành công nghiệp thế giới ảo. Những nhà làm game có quyền lực trong việc tạo dựng thương hiệu cá nhân và kinh doanh hơn bao giờ hết. Những nền tảng mở đang mang tới một phương thức thay thế mới và hết sức đa dạng cho Console. Và trên tất cả, game được xem như là một hình thức nghệ thuật cho con người ta cảm nhận trọn vẹn giá trị cảm xúc.

Nhưng Trip Hawkins không nhìn EA ngày nay là như là công ty ông từng dựng xây, và hẳn nhiên cũng chẳng phải là chất xúc tác cho một sự thay đổi tích cực. "Nó trở thành một nhà máy công nghiệp. Họ đang làm rất tốt việc vắt sữa những tựa game thể thao với EA Sports. Họ thực sự giỏi trong việc đó. Nhưng họ cũng chẳng làm thêm được gì ngoài chuyện ấy đúng không?"

Những năm 80, mọi thứ khác nhiều lắm..​